Obciążony inflacją, wpływem rosyjskiej inwazji na Ukrainę i skutkami pandemii region Ameryki Łacińskiej i Karaibów znajduje się w krytycznym momencie. Bez reform może powrócić do słabego tempa wzrostu sprzed pandemii wynoszącego około 2,5%, z wyższym ubóstwem, nierównością i polaryzacją polityczną. Jednak krytycy, którzy obwiniają rządy za politykę pogłębiającą nierówności i dławiącą inwestycje, pomijają istotną kwestię: brak zaufania wśród obywateli regionu. Rządy, które koncentrują się na budowaniu zaufania, mogą zwiększyć szanse powodzenia reform.
Zaufanie obywateli
Z kilkoma wyjątkami zaufanie spada wszędzie. Na całym świecie w latach 1985–2020 liczba osób, które wierzą, że większości ludzi można zaufać, spadła z 38% do 26%, jak wynika z badania Integrated Values Survey. Badania wskazują, że w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach tylko co dziesiąta osoba ufa swoim współobywatelom, a mniej niż jedna trzecia ufa swojemu rządowi.
Skutki nieufności są wszechobecne. Niechęć do płacenia podatków oznacza, że ich pobór w regionie jest o około 13 punktów procentowych PKB niższy niż w krajach OECD. Szara strefa jest większa o prawie 20 punktów procentowych PKB. Osoby fizyczne i firmy nie ufają, że inni płacą podatki, pozbawiając rządy tak potrzebnych funduszy.
Nieformalność jest większa, gdy firmy i pracownicy nie wierzą, że inni przestrzegają przepisów rządowych. W efekcie blisko 60% pracowników w regionie pracuje w nieformalnych firmach, które są mniej wydajne i oferują mniej benefitów dla pracowników. Wielu właścicieli firm nie ufa nieznajomym. Wolą zatrudniać członków rodziny i mają trudności z rozwijaniem swoich firm.
Jakie działania podjąć?
Nieufność wypacza to, czego obywatele oczekują od rządu. Większość uważa, że nie można ufać urzędnikom publicznym, że skutecznie inwestują w interes publiczny. Skandale korupcyjne pogłębiają sceptycyzm. Ludzie wolą teraz programy, które zapewniają gotówkę w kasie, takie jak transfery gotówkowe i dotacje. W rezultacie rządy zmagają się z długoterminową polityką stymulującą wzrost, taką jak reformy emerytalne, pracownicze i fiskalne, wsparcie badań i rozwoju, otwartość na handel i wydatki na infrastrukturę.
Co można zrobić? Rządy mogą pomóc obywatelom w lepszym informowaniu. Mogą ułatwić poznanie ich decyzji podatkowych i wydatków oraz tego, kto płaci podatki. Mogą być bardziej przejrzyste w kwestii tego, w jaki sposób regulują i jak regulacje wpływają na dobrobyt obywateli. Mogą również poprawić pozycję ludzi, wzmacniając instytucje publiczne, takie jak sądy, policja i agencja antymonopolowa.
Przykłady inicjatyw
Na przykład przejrzystość budżetowa – minimalna w wielu państwach Ameryki Łacińskiej i Karaibów. Rząd może informować obywateli o tym, jak wykorzystywane są ich ciężko zarobione podatki. Zachęcająco, Argentyna, Kolumbia, Barbados i dziewięć innych krajów regionalnych utworzyły lub tworzą platformy elektroniczne, aby pomóc obywatelom monitorować projekty infrastrukturalne. Służy to poprawie efektywności wydatków.
Rządy muszą rozproszyć błędne idee, które żyją w próżni informacji i wypełnić je dokładnymi, weryfikowalnymi faktami. Miasto Buenos Aires opublikowało na swojej stronie internetowej dziesiątki celów, od instalowania kamer bezpieczeństwa na ulicach po poprawę infrastruktury dla osób niepełnosprawnych i pomoc w śledzeniu postępów. Programy takie jak ten mogą wzmocnić zaufanie do rządu.
Rozwiązaniem problemu niskiego wzrostu, nierówności i słabnącego poparcia dla demokracji jest uczynienie zaufania wyraźnym celem polityki publicznej. Potencjalną korzyścią jest większe poparcie społeczne dla reform. To coś więcej niż wyciągnięcie ludzi z szarej strefy i połączenie ich z globalną. Chodzi o to, by dać regionowi możliwość uwolnienia ducha przedsiębiorczości jego mieszkańców, kierując go na drogę do wyższej produktywności i wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu.
Aleksandra Chrzęst
Źródło: https://www.ft.com/content/8289d385-4656-4567-9dc5-2412d8990919
